چاوگ
چاوگ بە وشەیەک دەوترێت کە ناوی کارێکە و بەبێ لەبەرچاوگرتنی کەس و کات، جێبەجێبوونی کارێک نیشاندەدا و به پیتی نون «ن» کۆتایی دیت وه‌ک : «مردن، سوتان، بردن، ....»
پێنج جۆر چاوگ هەیە لە کوردیدا:
چاوگی واوی
ئه‌و چاوگه‌یه که پیتی پێش کۆتایی واته نوونه‌که (ن) پێکهاتووه له پیتی واو (و)
چوون، بوون
چاوگی دالی
ئه‌و چاوگه‌یه که پیتی پێش کۆتایی واته نوونه‌که (ن) پێکهاتووه له پیتی دال (د)
کردن، بردن، خواردن
چاوگی یایی
ئه‌و چاوگه‌یه که پیتی پێش کۆتایی واته نوونه‌که (ن) پێکهاتووه له پیتی یاء (ی)
زانین، بینین
چاوگی ئەلف
ئه‌و چاوگه‌یه که پیتی پێش کۆتایی واته نوونه‌که (ن) پێکهاتووه له پیتی ئه‌لف (ا)
سووتان، برژان
چاوگی تایی
ئه‌و چاوگه‌یه که پیتی پێش کۆتایی واته نوونه‌که (ن) پێکهاتووه له پیتی تاء (ت)
نووستن، بیستن
تايیبه‌ت مه‌دندییه‌كانی چاوگ:
1-هه‌مووچاوگێك ناوی واتاییه.
2-چاوگ كرده‌وه‌یه‌ك نیشانده‌دات وبكه‌ری نییه.
3-چاوگ كاتی تێدادیارنییه،نه‌ڕابردووه‌ونه‌ڕانه‌بردووه.
4-چاوگی تێپه‌ڕوتێنه‌په‌ڕهه‌یه.
= کار(کردار) =
بریتیه له‌و کاره(کردره)ی که بکه‌ری ڕسته‌که هه‌ستاوه به ئه‌نجامدانی.
=== کاری ڕابردوو ===
ئه‌و کاره‌یه که له پێش کاتی باسکردنه‌که‌یدا ئه‌نجام دراوه.
==== کاری ڕابردووی نزیک ====
ئه‌و کاری ڕابردوه‌یه که به شیوه‌یه‌کی ساده دیت و وا پیشان ده‌دات که کاری ڕسته له ماوه‌یه‌کی نزیکی پێش ئێستادا روی داوه. هیچ پاسگرێکی پیوه‌نیه.
* خه‌وت
* ڕۆیست
* ئازاد بۆ بازاڕ ڕۆیشت.
==== کاری ڕابردووی دوور ====
ئه‌و کاری ڕابردوه‌یه که وا پیشان ده‌دات، کاتی باسکردنی کاره‌که زۆر (دوور) له‌مه‌و پێش ئه‌نجام دراوه. پاشگری '''(بوو)''' ی پێوه‌یه.
* خه‌وت'''بوو'''
* ڕۆیشت'''بوو'''
* ئازاد بۆ بازاڕ ڕۆیشتبوو.
لێره وا هه‌ست ده‌که‌ین که ئه‌و کاره ماوه‌یه‌کی پێش ئێستا ئه‌نجام دراوه
==== کاری ڕابردووی ته‌واو ====
ئه‌و کاری ڕابردوه‌یه که وا پیشان ده‌دات، کاتی باسکردنی ئه‌نجامدانی کاره‌که ته‌واو بووه. پاشگری '''(ووه)''' ی پێوه‌یه.
* خه‌وت'''ووه'''
* ڕۆیشت'''ووه'''
* ئازاد بۆ بازاڕ ڕۆیشتبوو.
لێره وا هه‌ست ده‌که‌ین که ئه‌و کاره ماوه‌یه‌کی پێش ئێستا ئه‌نجام دراوه
==== کاری ڕابردووی به‌رده‌وام ====
=== <big>کاری ڕانه‌بردوو</big> ===
ئەو کارەیە کە لە پێشوودا نەکرا بێت یان نیازی ئەنجام دانی تیابێت وە ئەم کارە بە پاشگری وا یان ئێستا دەکرێت نموونە(وا نانەکە دەخۆم) یان (ئێستا نانەکە دەخۆم) وواتە کارەکە تاوەکوو ئێستا
ئەنجام نەدرابێت
=== <big>کاری داخوازی</big> ===
ئەو کارەیە کە کەسی یەکەم فرمان بە کەسی بەرامبەری دەکات بە شێوەی ئەرێنی یان نەرێ نموونە (بخۆ ، مەخۆ) ، لە کاری دخوازی کەسی سێهەم تێدا نیە
بریتیه له‌و کاره(کردره)ی که بکه‌ری ڕسته‌که هه‌ستاوه به ئه‌نجامدانی.
=== کاری ڕابردوو ===
ئه‌و کاره‌یه که له پێش کاتی باسکردنه‌که‌یدا ئه‌نجام دراوه.
==== کاری ڕابردووی نزیک ====
ئه‌و کاری ڕابردوه‌یه که به شیوه‌یه‌کی ساده دیت و وا پیشان ده‌دات که کاری ڕسته له ماوه‌یه‌کی نزیکی پێش ئێستادا روی داوه. هیچ پاسگرێکی پیوه‌نیه.
* خه‌وت
* ڕۆیست
* ئازاد بۆ بازاڕ ڕۆیشت.
==== کاری ڕابردووی دوور ====
ئه‌و کاری ڕابردوه‌یه که وا پیشان ده‌دات، کاتی باسکردنی کاره‌که زۆر (دوور) له‌مه‌و پێش ئه‌نجام دراوه. پاشگری '''(بوو)''' ی پێوه‌یه.
* خه‌وت'''بوو'''
* ڕۆیشت'''بوو'''
* ئازاد بۆ بازاڕ ڕۆیشتبوو.
لێره وا هه‌ست ده‌که‌ین که ئه‌و کاره ماوه‌یه‌کی پێش ئێستا ئه‌نجام دراوه
==== کاری ڕابردووی ته‌واو ====
ئه‌و کاری ڕابردوه‌یه که وا پیشان ده‌دات، کاتی باسکردنی ئه‌نجامدانی کاره‌که ته‌واو بووه. پاشگری '''(ووه)''' ی پێوه‌یه.
* خه‌وت'''ووه'''
* ڕۆیشت'''ووه'''
* ئازاد بۆ بازاڕ ڕۆیشتبوو.
لێره وا هه‌ست ده‌که‌ین که ئه‌و کاره ماوه‌یه‌کی پێش ئێستا ئه‌نجام دراوه
==== کاری ڕابردووی به‌رده‌وام ====
=== <big>کاری ڕانه‌بردوو</big> ===
ئەو کارەیە کە لە پێشوودا نەکرا بێت یان نیازی ئەنجام دانی تیابێت وە ئەم کارە بە پاشگری وا یان ئێستا دەکرێت نموونە(وا نانەکە دەخۆم) یان (ئێستا نانەکە دەخۆم) وواتە کارەکە تاوەکوو ئێستا
ئەنجام نەدرابێت
=== <big>کاری داخوازی</big> ===
ئەو کارەیە کە کەسی یەکەم فرمان بە کەسی بەرامبەری دەکات بە شێوەی ئەرێنی یان نەرێ نموونە (بخۆ ، مەخۆ) ، لە کاری دخوازی کەسی سێهەم تێدا نیە
كێشه‌ی (و)ی پێوه‌ندی (به‌یه‌كه‌وه‌به‌ستن)
پیتی (و and) وشه‌یه‌كی سه‌ربه‌خۆیه و ده‌بێ سه‌ربه‌خۆ هه‌ڵسوكه‌وتی له‌گه‌ڵدا بكرێ و نه‌ڵكێندرێ به وشه‌كانی پێش و پاشی خۆی.
بۆ نموونه ده‌بێ بنووسرێ:
(من و تۆ) نه‌ك (منو تۆ) یان نه‌ك (منو تۆ).
(سه‌ر و ماڵ) نه‌ك (سه‌رو ماڵ) یان نه‌ك (سه‌روو ماڵ).
(هیوا و ئاوات) نه‌ك (هیواو ئاوات).
سه‌رنج: نموونه‌كانی سه‌ره‌وه هه‌ر كامه‌یان سێ وشه‌ی جیاوازن و پێكه‌وه مانایه‌كی نوێ پێك ناهێنن و هه‌ر به‌ته‌نیا مانای خۆیان پاراستووه و جیاوازییان هه‌یه له‌گه‌ڵ وشه‌ی لێكدراو كه له خواره‌وه باسیان ده‌كرێ.
پیتی (و and) وشه‌یه‌كی سه‌ربه‌خۆیه و ده‌بێ سه‌ربه‌خۆ هه‌ڵسوكه‌وتی له‌گه‌ڵدا بكرێ و نه‌ڵكێندرێ به وشه‌كانی پێش و پاشی خۆی.
بۆ نموونه ده‌بێ بنووسرێ:
(من و تۆ) نه‌ك (منو تۆ) یان نه‌ك (منو تۆ).
(سه‌ر و ماڵ) نه‌ك (سه‌رو ماڵ) یان نه‌ك (سه‌روو ماڵ).
(هیوا و ئاوات) نه‌ك (هیواو ئاوات).
سه‌رنج: نموونه‌كانی سه‌ره‌وه هه‌ر كامه‌یان سێ وشه‌ی جیاوازن و پێكه‌وه مانایه‌كی نوێ پێك ناهێنن و هه‌ر به‌ته‌نیا مانای خۆیان پاراستووه و جیاوازییان هه‌یه له‌گه‌ڵ وشه‌ی لێكدراو كه له خواره‌وه باسیان ده‌كرێ.